Nieuws

14 Februari 2021:
Napoleon Bonaparte, de schaker

In zijn boek "Schach in der UdSSR" beweert Kotov dat Napoleon in zijn jonge jaren een paar keer opgedoken zou zijn in het beroemde Parijse Café de la Regence. Of hij er ook echt schaakte is niet duidelijk. Wellicht wilde hij alleen een rustige omgeving om zijn verdere carrière te plannen. Dat lukte aardig. Hij werd de hoogste politieke baas en tevens opperbevelhebber van de strijdkrachten. Eenmaal beroemd geworden door een paar gewonnen veldslagen kreeg hij de reputatie een groot strategisch en tactisch talent te zijn. Om dit te onderstrepen dacht hij dat het geen kwaad kon als hij ook op het schaakbord zijn mannetje zou staan. Echter, zijn karakter bracht hem weliswaar winst op het slagveld maar dat betekende nog niet dat hij daarmee een sterk schaker was.

Bang om te verliezen was hij echter niet, want zijn tegenstandster was een hofdame die hij in een aardig kasteeltje met een eveneens aardig jaargeld had geïnstalleerd. Zij had de reputatie slim te zijn en dus zou ze op het kritieke moment haar plaats wel kennen. In de Fritz database met de 50.000 belangrijkste partijen in de schaakgeschiedenis is het volgende werkje opgenomen. Net als in de echte veldslagen speelt de cavalerie een belangrijke rol.

–
,

Je kunt je afvragen wie van beide spelers het slimst is geweest. Natuurlijk heeft wit fraai gewonnen maar de zwartspeelster zal verlies van have, goed en wellicht ook hoofd als zij op de 8e zet beter had gespeeld zwaarder hebben laten wegen.

Vijf jaar later heeft Napoleon het inmiddels tot keizer geschopt. In Oostenrijk had Baron Von Kempelen een schaakautomaat gebouwd die bestond uit een grote kist met een schaakbord erop en een Turks geklede pop kon die de stukken door middel van magneten bewegen. Het apparaat bleek tot ieders verbazing heel goed te kunnen schaken en won - ook van erkend sterke schakers - menige partij. Napoleon, die gewend was te winnen van zijn tegenstanders - die wel wisten wat goed was voor hun gezondheid -wilde graag tegen de machine spelen.

De partij verliep echter niet zoals hij had verwacht. Hij kwam slecht te staan en om zich te redden deed hij een onreglementaire zet. De machine, die vaker onreglementaire zetten had meegemaakt reageerde door het hoofd te schudden en weigerde verder te spelen, waarop Napoleon nogmaals een onreglementaire zet deed met hetzelfde resultaat. Toen Napoleon voor de derde keer een onreglementaire zet deed had de machine er genoeg van en gooide de stelling door elkaar waarop een opgetogen Napoleon verklaarde dat hij de winnaar was omdat de machine niet tegen zijn verlies kon. Zijn gevolg zei hem dat zijn overwinning niet veel indruk had gemaakt en wist hem te overtuigen nog een partij te spelen ditmaal zonder vals te spelen. Wat er toen gebeurde is beschreven in "A history of Chess" door de Pool J. Gizycki.

De partij zelf is ook in de genoemde database te vinden.

–
,

Eenmaal afgezet als keizer werd Napoleon verbannen naar een eiland dat zover mogelijk aflag van Europa en daar heeft hij nog een bewaard gebleven partij gespeeld.

Het volgende partijtje dat ook in de database staat is schaaktechnisch best interessant. Zijn tegenstander is een oud generaal die hem als trouw officier was gevolgd naar het verbanningseiland Sint Helena. Daar was weinig te doen en dus voldoende tijd om het schaakspel wat dieper te bestuderen. Dat lijkt zijn vruchten afgeworpen te hebben, maar ook hier kan zijn tegenstander al dan niet vrijwillig in de diagramstelling meegewerkt hebben aan de mythe van een goed spelende Napoleon.

–
,

Dat Napoleon twee van de drie bovenstaande partijen won lijkt vooral te danken aan de bereidwillige hulp van de tegenstanders. De tweede partij zou weleens de werkelijke kracht van de schaker Napoleon kunnen tonen.
Ik zou hem niet graag als secondant hebben maar die kans was sowieso klein omdat secondant zijn niet in het karakter van Napoleon paste.

Henk Happel

Berichten: